Rusztowania - pojęcie i definicja
Definicja rusztowania budowlanego mówi o konstrukcji, która ma pokłady różnej długości. Montowane są z elementów rusztowaniowych, bezpośrednio na miejscu zastosowania. Wykorzystywane do różnych prac, po ich wykonaniu są demontowane. Są to zatem konstrukcje tymczasowe, wznoszone w celu zapewnienia bezpieczeństwa pracujących osób, które zajmują się wznoszeniem, konserwacją, naprawą lub rozbiórką budynków. Dzięki rusztowaniom pracownicy mają umożliwiony dostęp do tych obiektów. Według norm i przepisów prawa, rusztowania mogą być montowane, eksploatowane i demontowane według dokumentacji i instrukcji producenta dla rusztowań systemowych albo projektu indywidualnego- dla rusztowań innych niż systemowe.
Według norm właściwie zmontowane rusztowania muszą:
- Zapewnić pomost o odpowiedniej powierzchni roboczej
- Zapewnić bezpieczną komunikację i dostęp do stanowiska pracy
- Posiadać konstrukcję o odpowiedniej stabilności dostosowaną do przenoszenia obciążeń
- Zapewnić możliwość wykonania robót w ergonomicznej pozycji
- Posiadać balustradę i piony komunikacyjne
- Zabezpieczać przedmioty przed spadaniem oraz zapewnić bezpieczeństwo przechodniów
Klasyfikacja i podział rusztowań budowlanych
Podstawowy podział rusztowań mówi o:
- Rusztowaniach roboczych
- konstrukcja, budowlana, tymczasowa, z której mogą być wykonywane prace na wysokości, służąca do utrzymywania osób, materiałów i sprzętu;
- Rusztowaniach ochronnych
- konstrukcja budowlana, tymczasowa, służąca do zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości ludzi oraz przedmiotów;
Inne klasyfikacje rusztowań:
- Kryterium konstrukcyjne
- rusztowania ramowe
- rusztowania modułowe
- rusztowania stojakowe (rurowo-złączkowe)
- rusztowania kozłowe
- rusztowania wspornikowe
- rusztowania specjalne
- Kryterium - sposób użytkowania
- rusztowania nieruchome
- rusztowania jezdne
- Kryterium materiałowe
- rusztowania drewniane
- rusztowania stalowe
- rusztowania aluminiowe
- rusztowania włókna szklanego
- Kryterium kotwienia
- rusztowania wiszące
- rusztowania przyścienne
- rusztowania wolnostojące
Klasyfikacje i czynniki środowiska pracy montera rusztowań
Monter rusztowań - definicja zawodu
Montaż i demontaż rusztowań może być wykonywany tylko przez osoby przeszkolone w zakresie montażu i eksploatacji rusztowań. Monter rusztowań budowlanych jest pracownikiem budowlanym, którego głównym zadaniem jest prawidłowe, zgodne ze stosowną instrukcją lub projektem, montowanie i demontowanie rusztowań.
Opis zawodu
Monter rusztowań zajmuje się montażem i ustawianiem rusztowań, tak by umożliwić prace:
- na pomostach,
- na budowach,
- w zakładach przemysłowych,
- wewnątrz budynków,
- na wieżach,
- na kominach,
- w innych miejscach
Montaż odbywa się na podstawie projektów i instrukcji. Monter ma za zadanie dobrać elementy do wykonania rusztowania, sprawdzić jakość tych części oraz odpowiednio przystosować teren pod konkretne rusztowanie.
Kolejność czynności:
- połączenie metalowych rur i elementów ramowych (klamrami i złączkami),
- ułożenie pomostów roboczych,
- zabezpieczenie pomostów,
- sprawdzenie poszczególnych poziomów konstrukcji
Wykwalifikowany monter może wykonywać rusztowania:
- nietypowe
- w halach wystawowych (w celach reklamowych)
- wolnostojące (ekspozycja reklam)
- tymczasowe wiaty z elementów rusztowań
Po zakończeniu prac zajmuje się demontażem rusztowania.
Czynniki środowiska pracy związane z pracą montera rusztowań
- czynniki mogące powodować wypadki
- czynniki fizyczne (promienie UV, hałas, zmienne warunki atmosferyczne)
- czynniki chemiczne i pyły (farby, rozpuszczalniki, związki chemiczne typowe dla danej grupy przemysłowej – rusztowania przemysłowe)
- czynniki biologiczne (ptaki, gryzonie, choroby odzwierzęce)
- czynniki ergonomiczne psychospołeczne i związane z organizacją pracy (wymuszona pozycja ciała, nadmierny wysiłek, przedłużający się lęk związany z praca na wysokości)
Zagrożenia związane z wykonywaniem zawodu montera
- praca na wysokości, które pociąga za sobą ryzyko urazów w wyniku upadku z wysokości
- możliwość urazów związanych z używaniem narzędzi ręcznych, przenoszeniem ciężarów
- zagrożenie porażeniem prądem
- narażenie na czynniki atmosferyczne (niskie lub wysokie temperatury, opady, wiatr)
Montaż, demontaż i eksploatacja rusztowania
Ogólna specyfikacja dotycząca ustawiania, odbioru, eksploatacji i demontażu rusztowań budowlanych:
-
Wymagania dotyczące montażu
- przeprowadzają go osoby przeszkolone , pod kierunkiem uprawnionej osoby
- podłoże powinno odpowiadać wymaganiom PN-M-47900-2:1996, pod względem nośności, odwodnienia, ukształtowania i wzmocnienia
- w zależności od rodzaju rusztowania - ustawienie siatki konstrukcyjnej poziomej lub pionowej
- kotwienie rusztowań zgodnie z normą PN-M-47900-2:1996
- ustawienie pomostów roboczych i zabezpieczających stosownie do obciążenia, wyposażenie ich w poręcze i krawężniki
- zapewnienie pionów komunikacyjnych zgodnie z normą PN-M-47900-2:1996
- instalacja wysięgników transportowych zgodnie z ww. normą
- zgodne z normą wykonanie wież szybowych
- zabezpieczenie rusztowania ruchomego przed samoczynnym, niezamierzonym przemieszczeniem się
-
Demontaż rusztowań
- należy przeprowadzać zgodnie z instrukcją producenta
- może nastąpić po zakończeniu robót wykonywanych z tego rusztowania
- przeprowadza się dopiero po usunięciu wszystkich materiałów i narzędzi
- niedopuszczalne jest zrzucanie elementów z wysokości
- częściowy demontaż jest dopuszczalny w miarę postępu prac z najwyższego pomostu
- po przeprowadzeniu demontażu należy oczyścić, przejrzeć i posegregować elementy rusztowania
-
Odbiór rusztowania
Procedura, która poprzedza oddanie zmontowanego rusztowania do eksploatacji. Odbioru rusztowania dokonuje inspektor nadzoru lub inżynier budowy, zgodnie ze ściśle określoną procedurą. Dokument potwierdzający to protokół odbioru rusztowania.
-
Przeglądy rusztowania w trakcie eksploatacji
- przeglądy codzienne - wykonywane przez osoby użytkujące rusztowanie, czyli pracujących nań pracowników,
- przeglądy dekadowe - przeprowadzane co 10 dni przez konserwatora rusztowań lub pracownika inżynieryjno-technicznego,
- przeglądy doraźne - przeprowadzane po dłuższej niż dwutygodniowa przerwie eksploatacji rusztowania oraz po każdej burzy o sile wiatru powyżej - w skali Beauforta
Odbiór zmontowanych rusztowań
Rusztowanie nie może być eksploatowane przed dokonaniem odbioru.
Najważniejsze działanie podczas budowy i eksploatacji każdego rusztowania to odbiór techniczny rusztowania. Warunkuje ono możliwość eksploatacji wykonanego montażu. Po zakończeniu montażu rusztowania wykonuje się jego przegląd przy udziale zamawiającego i przekazuje do eksploatacji.
Przegląd rusztowania, który jest niezbędny przed odbiorem polega na:
- sprawdzeniu stanu podłoża
- sprawdzeniu posadowienia rusztowania
- sprawdzeniu siatki konstrukcyjnej
- sprawdzeniu stężeń
- sprawdzeniu zakotwień rusztowania
- sprawdzeniu pomostów roboczych i zabezpieczających
- sprawdzeniu komunikacji
- sprawdzeniu urządzeń piorunochronnych
- sprawdzeniu usytuowania względem linii energetycznych
- sprawdzeniu zabezpieczeń rusztowań
Wynikiem przeglądu jest sporządzenie protokołu odbioru rusztowania.
Poniżej wzór podawany przez Serwis Polskiej Izby Gospodarczej Rusztowań:
Protokół odbioru technicznego rusztowania
- Numer rejestracyjny protokołu
- Data odbioru rusztowania
- Wykonawca montażu rusztowania
- Użytkownik rusztowania (zleceniodawca montażu
- Miejsce montażu rusztowania i jego powierzchnia (objętość)
- Typ rusztowania
- Dopuszczalna nośność podestów roboczych: 1,5 kN/m2; 2 kN/m2; 2,5 kN/m2
- Wykonawca przekazał użytkownikowi następujące dokumenty odbiorowe:
- dokumentację techniczną (statykę) rusztowania,
- instrukcję eksploatacji rusztowania,
- inne: (wymienić)
- Oświadczenie: wykonawca stwierdza, że rusztowanie opisane niniejszym protokołem jest kompletne, zostało zmontowane zgodnie ze sztuka budowlaną, dokumentacją techniczno-eksploatacyjną (dawniej DTR) i instrukcją montażu wydaną przez producenta oraz zgodnie z wymogami bezpieczeństwa i higieny pracy. Montaż wykonali uprawnieni montażyści. Komisja odbiorowa stwierdza, że rusztowanie nadaje się do eksploatacji bez uwag.
- Skład komisji odbiorowej (imiona i nazwiska oraz podpisy)
- Data zgłoszenia rusztowania do demontażu
Montaż i eksploatacja rusztowań - aspekty prawne
Wymogi odnośnie konstrukcji i użytkowania rusztowań w Polsce są szczegółowo regulowane przez normy serii PN-M-47900 z 1996r.
Spis podstawowych norm i rozporządzeń oraz innych opracowań dotyczących rusztowań
- PN-M-47900-1 Rusztowania stojące metalowe robocze - Określenia, podział i główne parametry
- PN-M-47900-2 Rusztowania stojące metalowe robocze - Rusztowania stojakowe z rur
- PN-M-47900-3 Rusztowania stojące metalowe robocze - Rusztowania ramowe
- PN-M-47900-4 Rusztowania stojące metalowe robocze - Złącza
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r., nr 169, poz. 1650)
- Kryteria oceny wyrobów pod względem bezpieczeństwa - Rusztowania Systemowe stojące nieruchome robocze - Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego - Ośrodek Certyfikacji Wyrobów
Certyfikacja rusztowań
Certyfikacja na znak "B" jest dobrowolna, więc rusztowania budowlane dopuszczone są do stosowania bez obowiązku certyfikacji. W Polsce rusztowania certyfikuje wyłącznie IMBiGS, a certyfikat wydawany jest na 3 do 5 lat.
Kryteria oceny wyrobów pod względem bezpieczeństwa
- zgodność z dokumentacją
- oznakowanie rusztowania
- wytrzymałość konstrukcji rusztowań i podestów
- stateczność rusztowań
- urządzenia piorunochronne
- urządzenia ostrzegawcze
- urządzenia transportowe
- zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości ludzi i przedmiotów
- wysiłek fizyczny przy montażu i demontażu rusztowań- wysiłek fizyczny przy przygotowaniu podestu do pracy
- wygoda pracy na rusztowaniu
- zakres merytoryczny instrukcji stosowania i montażu rusztowań
- forma redakcyjna, graficzna i wydawnicza instrukcji
Monterzy rusztowań - wymagania
Również osoby wykonujące montaż czyli monterzy rusztowań muszą legitymować się stosownymi dokumentami potwierdzającymi ich kwalifikacje - dyplomy i certyfikaty wydane przez instytucje powołane do przeprowadzania szkoleń i kształcenia pracowników budowlanych (w tym monterów rusztowań).